Η γλώσσα μου, το σπίτι μου, τα καταλανικά

Posted By Anja on Nov 8, 2013 | 0 comments

Σε αυτή την πρώτη έκδοση νέων ιστοριών του Meeting Halfway υπό το γενικό τίτλο «Η γλώσσα μου, το σπίτι μου», παρουσιάζουμε την καταλανική γλώσσα. Κάθε γλώσσα είναι πατρίδα ενός ξεχωριστού πολιτισμού, με μία θεώρηση του κόσμου ελαφρώς διαφορετική από τις άλλες. Με αυτή τη σειρά ιστοριών, φυσικοί ομιλητές των ευρωπαϊκών γλωσσών εξηγούν τί σημαίνει η γλώσσα τους γι’ αυτούς και γιατί είναι σημαντικό να τη διατηρήσουν ζωντανή.

Ακούστε το κείμενο αυτό στα καταλανικά

Πολλοί άνθρωποι που έχουν επισκεφθεί την Καταλονία, είτε ως τουρίστες είτε ως φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής, έχουν εκπλαγεί από το γεγονός ότι τα καταλανικά είναι μία γλώσσα που οι άνθρωποι όντως χρησιμοποιούν καθημερινά. Με αυτή την αρχική έκπληξη, πολλά ερωτήματα γεννώνται. Πρόκειται για μια διάλεκτο της περιοχής της Καστίλλης ή για μία ξεχωριστή γλώσσα; Είναι μία γλώσσα που τη μιλούν όλοι ή σταδιακά αποσύρεται; Τι διαφορετικό έχει; Στις επόμενες παραγράφους θα αναφερθούμε στις αμφιβολίες αυτές και θα περιγράψουμε γενικά τί σημαίνει μία γλώσσα για τους ομιλητές της.

Εισαγωγικά, λοιπόν, αναφέρουμε πως τα καταλανικά είναι μίια γλώσσα που ομιλείται σε περισσότερες περιοχές από αυτές που φαντάζεται κανείς, έξω ακόμη και από τα «όρια» της Καταλονίας. Θα ακούσετε καταλανικά στις νήσους των Βαλεαρίδων, στα σύνορα Αραγονίας και Καταλονίας, στη Βαλένθια – όπου υπάρχει μία διαφορετική εκδοχή τους, στην Ανδόρα, μερικά μέρη των γαλλικών Πυρηναίων, στην πόλη του Αλγερίου και στη Σαρδηνία. Συνολικά, περισσότεροι από έντεκα εκατομμύρια άνθρωποι τα μιλούν καθημερινά – απίστευτο, έτσι;

Ωστόσο, τα καταλανικά είναι επίσημη γλώσσα μόνο στην Καταλονία, την Ανδόρα, τη Βαλένθια, τις νήσους των Βαλεαρίδων και την πόλη του Αλγερίου. Για να πάρετε μία γεύση, ανήκει στις λατινογενείς γλώσσες και γενικά μιλώντας μπορούμε να πούμε πως είναι μίξη των γαλλικών και των καστιλιάνικων. Η γλώσσα αυτή χρονολογείται από τον ένατο αιώνα, ενώ τα πρώτα γραπτά στα καταλανικά ήταν το έργο “Homilías de Organyà”, που γράφηκε το δέκατο τρίτο αιώνα. Το έργο αυτό περιέχει αποσπάσματα από τη Θεία Λειτουργία που γράφηκαν για τη διδαχή του Ευαγγελίου. Είναι μια γλώσσα που από τη μία λογοκρίθηκε για πολλά χρόνια λόγω ποικίλων ιστορικών γεγονότων, ενώ, από την άλλη, κατάφερε να επιβιώσει μέχρι και σήμερα.

Αφού μπήκαμε λοιπόν στο κλίμα, τί είναι αυτό που κάνει τη γλώσσα αυτή ιδιαίτερη; Είναι δύσκολο για μένα να το εξηγήσω, μιας και πάντα περιβαλλόμουν από αυτή, αλλά, μόνο και μόνο για να καταλάβετε περί τίνος πρόκειται: υπάρχουν πολλές παροιμίες και ιδιωματισμοί στα καταλανικά. Το ομορφότερο πράγμα είναι η κατανόηση του ιστορικού υπόβαθρου της κάθε φράσης και της γέννησής της, όπως και του τρόπου με τον οποίο εξαπλώθηκε γεωγραφικά. Η φράση «τέσσερις γάτες είμαστε» σημαίνει πως υπάρχει μια μικρή ομάδα ανθρώπων σε ένα μέρος και η φράση «φυσώ και φτιάχνω μπουκάλες», σημαίνει πως κάνω κάτι εύκολα. Υπάρχει πλήθος άλλων παροιμιών όπως «λίγο λίγο γεμίζει η λεκάνη» που σημαίνει πως κάποια πράγματα γίνονται σταδιακά.

Ωστόσο, εάν δούμε πέρα από τα γλωσσολογικά στοιχεία, τα καταλανικά έχουν τη δική τους ψυχή, όπως κάθε άλλη γλώσσα. Πιστεύω πως είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθούν ζωντανά − ας λάβουμε υπόψη μας πως την κάθε στιγμή που μια γλώσσα πεθαίνει, ο κόσμος χάνει μια ιδιαίτερη και διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων. Με τον ίδιο τρόπο που οι Εσκιμώοι έχουν ένα ατέλειωτο λεξιλόγιο για να περιγράφουν το λευκό χρώμα, ενώ οι υπόλοιποι δεν είμαστε συνηθισμένοι ούτε τις αποχρώσεις του να διαχωρίσουμε, πολλές καταλανικές λέξεις κρύβουν μέσα τους ένα κομμάτι ιστορίας. Θα σας πρότεινα να διαβάσετε τα έργα πολλών διαφορετικών συγγραφέων όπως Mercè Rodoreda, Salvador Espriu, Joan Maragall, Màrius Torres, Pere Calders… η λίστα συνεχίζεται. Ο καθένας τους συνεισέφερε ό,τι μπορούσε στη γλώσσα, για να φθάσουν τα καταλανικά στο σημείο που βρίσκονται σήμερα.

Νιώθω τυχερή που ζω σε ένα μέρος όπου μπορώ να μιλώ δύο γλώσσες –καταλανικά και καστιλιάνικα− εναλλάσσοντας τις απλώς μεταξύ τους. Βέβαια, αυτή είναι η προσωπική μου άποψη, καθώς υπάρχουν άνθρωποι που ταυτίζονται με μόνο μία από τις δύο. Παρόλα αυτά, τι καλύτερο υπάρχει από τη γνώση δύο γλωσσών και διαφορετικών θεωρήσεων που καταλήγει στη διεύρυνση της αντίληψης του κόσμου γύρω μας; Αναμφίβολα, αισθάνομαι τυχερή.